Problemy z pamięcią – kiedy kończy się roztargnienie, a zaczyna choroba?

Co się dzieje z moją pamięcią?

Z pewnością niejednokrotnie zdarzyło Ci się zapomnieć, gdzie pozostawiłeś klucze lub inne przedmioty, bądź, w którym miejscu zaparkowałeś samochód na parkingu obszernego garażu podziemnego? Powtarzalność takich sytuacji rodzi pytanie: czy to tylko roztargnienie, czy poważniejsza choroba, a nawet otępienie?

Zwykle, jeżeli przypomnisz sobie ciąg zdarzeń poprzedzających takie „zaginięcie” to najczęściej udaje Ci się ten przedmiot odnaleźć. Takie zdarzenia, jeżeli występują sporadycznie, nie powinny budzić obaw i niepokoju. Również nadmiar bodźców, które do Ciebie docierają, gdy jesteś zbyt przepracowany i zajęty nadmiarem obowiązków, powoduje, że nie wszystkie informacje jesteś w stanie przyswoić, zakodować i nie pozostawiają one śladu w Twojej pamięci.

Osoba z zaburzeniami pamięci, na tle procesu chorobowego, nie będzie w stanie odtworzyć sekwencji wcześniejszych zdarzeń i odnaleźć zagubionego przedmiotu.

Zanim przytoczę  historię kilku moich pacjentów, opowiem trochę na temat pamięci, która jako czynność poznawcza umożliwia chwilowe bądź trwałe zapamiętywanie, magazynowanie i przypominanie określonych informacji.

Pamięć robocza – bramą mózgu!

Na pamięć składają się trzy podstawowe procesy:

• zapamiętywanie
• przechowywanie informacji
• wykorzystanie zapamiętanych danych

1. Pamięć krótkotrwała to pamięć robocza zorganizowana w przedniej części mózgu, dokładnie w obszarze kory przedczołowej. Pamięć robocza nazywana jest bramą mózgu, gdyż filtruje informacje z zewnątrz, które mają się zapisać w pamięci długotrwałej.

Dlatego pamięć krótkotrwała jest tak ważna dla nabywania wiedzy.

Żadna informacja nie zapisze się w pamięci długotrwałej, jeśli uprzednio nie była w pamięci krótkotrwałej. Problem z pamięcią krótkotrwałą polega na tym, że ma ona ograniczoną pojemność. Spośród wszystkich informacji docierających do mózgu, tylko mała ich część zapisuje się w Twojej pamięci.

Podsumowując, pamięć krótkotrwała, to taki „notatnik w głowie”.

Umożliwia zapis bieżących, ważnych dla nas informacji (np. imię nowo poznanej osoby, kalkulowanie reszty za rachunek w restauracji, prowadzenie ciekawej rozmowy, nabywanie wiedzy o świecie)

2. Dzięki powtarzaniu informacji dochodzi do utrwalenia wiadomości i powstania pamięci długotrwałej.

W pamięci długotrwałej zgromadzona jest cała nasza wiedza o świecie, a także wszystkie nasze wspomnienia i umiejętności. Jest to więc rozległa i pojemna struktura, przechowuje informacje, które można wydobyć w dowolnym momencie.

Ważną i potrzebną funkcją mózgu jest zapominanie.

Po co? By znalazło się miejsce na nowe potrzebne wiadomości, a starsze zbędne znikały.

Warto ćwiczyć mózg!

Istnieje zjawisko zwane neurogenezą, które odpowiada za to, że w Twoim mózgu przez całe życie powstają nowe komórki nerwowe.

Warto więc uczyć się przez cały i ćwiczyć swoje możliwości poznawcze na różne sposoby.

Może to być czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, po poznawanie ciekawych ludzi i ciągłą naukę.

Proces chorobowy może dotykać różne rodzaje pamięci w różnych ośrodkach anatomicznych mózgu (hipokamp, płaty czołowe, płaty skroniowe) oraz różne mogą być przyczyny uszkodzenia komórek nerwowych.

To skutkuje szerokim wachlarzem objawów, pacjentów skarżących się na zaburzenia pamięci, wymaga wnikliwej diagnostyki celem odpowiedniego leczenia.

Przyczyn zaburzeń pamięci jest wiele. To pole do popisu dla neurologa, psychiatry i psychologa, by dany problem odpowiednio zakwalifikować i ustalić jego przyczynę. Trafna diagnoza zdecydowanie ułatwi dalsze postępowanie terapeutyczne.

Jak zbadać pacjenta skarżącego się na zaburzenia pamięci?

Jakie najczęstsze przyczyny są odpowiedzialne za problemy z pamięcią?
– opowiem na przykładzie moich Pacjentów

Otępienie, niezależnie od etiologii dotyczy obecnie ok. 20% osób powyżej 75 roku życia i 10% osób powyżej 65 roku życia.

W około połowie przypadków otępienie wywołane jest chorobą Alzheimera.

W dalszej kolejności: otępienie naczyniopochodne, otępienie z ciałami Lewy’ego, otępienie czołowo-skroniowe oraz otępienie mieszane, będące otępieniem naczyniowym i Alzheimerowskim.

Dlaczego depresja może być przyczyną zaburzeń pamięci?

Pani Maria, lat 70, zgłosiła się do mnie z powodu licznych subiektywnych skarg na „problemy z pamięcią i koncentracją”.

Chora opisywała swoje dolegliwości w następujący sposób:

•  mam trudności z liczeniem w pamięci
• umówiłam się z córką i zapomniałam o spotkaniu
• brakuje mi słów, mam je na końcu języka
• wchodzę do pokoju i nie pamietam po co
• nie pamiętam gdzie położyłam dany przedmiot i ciagle czegoś szukam
• mam problemy z przypomnieniem sobie imion znajomych osób

Po przeprowadzeniu ogólnego wywiadu lekarskiego, dowiedziałam się, ze pani Maria to kobieta z wyższym wykształceniem, dotychczas nie leczyła się z powodu żadnych chorób przewlekłych. Udało mi się również ustalić, że od wielu miesięcy opiekuje się chorym onkologicznie mężem oraz miewa problemy ze snem.

Wywiad rodzinny nie potwierdzał chorób neurologicznych wśród bliskich pacjentki. Jej ojciec zmarł na zawał serca w wieku 75 lat.

Badanie fizykalne zarówno internistyczne, jak i neurologiczne nie zdradzały istotnych odchyleń od normy.

Wobec uzyskanych danych, skierowałam panią Marię do Poradni Psychologicznej celem przeprowadzenia testów pamięci oraz na badania diagnostyczne.

Wyniki badań dodatkowych , nie odbiegały od normy. Rezonans magnetyczny głowy również nie wykazał zmian ogniskowych, zwłaszcza regionu hipokampa. Również wynik badania neuropsychologicznego był w normie, z wyjątkiem uszkodzenia pamięci operacyjnej w teście powtarzania cyfr. Natomiast psycholog zwrócił uwagę na obniżony nastrój, niepokój, lęk, spowodowany najpewniej zmęczeniem i niepewną sytuacją zdrowotną męża.

Całość obrazu klinicznego skłoniła mnie do rozpoznania zaburzeń poznawczych, z zaburzeniami uwagi na tle psychogennym. Jako leczenie zaproponowałam lek antydepresyjny (dokładnie fluoksetynę).

Po 6 miesiącach terapii, pani Maria zdecydowanie zauważyła subiektywną poprawę nastroju i jakości życia oraz funkcji poznawczych.

Kiedy przygnębiony mózg odcina
nas od rzeczywistości?

Utrata pamięci spowodowana depresją lub psychozami jest naukowo udowodniona. Przygnębiony mózg odcina nas od rzeczywistości.

Obniżenie nastroju, powoduje trudności w koncentracji uwagi i wiele docierających  do nas informacji nie jest „zapisywanych” i nie można sobie ich przypomnieć. Często zaburzenia pamięci maskują depresję lub problemy psychiatryczne.

Starsze osoby, u których w przebiegu depresji obserwuje się zaburzenia funkcji poznawczych, powinny pozostawać pod stałą opieką poradni psychogeriatrycznych.

Zaburzenia poznawcze stwarzają większe ryzyko ujawnienia się w tej grupie chorych otępienia nieodwracalnego.

Czy każde problemy z pamięcią
oznaczają otępienie?

Zaburzenia pamięci, bez względu na rodzaj i czas trwania to  częsta obawa zgłaszana przez pacjentów lub ich rodziny.

Objawów otępienia nie można nigdy traktować jako związanego z wiekiem odchylenia od normy.

Z wiekiem nasz umysł działa nieco wolniej, potrzebujemy wówczas więcej czasu by zapamiętać docierające do nas informacje. Podeszły wiek i starzenie nie można identyfikować z otępieniem.

Takie subiektywne skargi na zaburzenia pamięci i nieprawidłowe funkcje pamięciowe w odniesieniu do norm wieku, z prawidłowym samodzielnym funkcjonowaniem w życiu codziennym i brakiem oznak otępienia stanowią kryteria diagnostyczne łagodnych zaburzeń poznawczych.

Taki stan wymaga okresowej kontroli neurologicznej i neuropsychologicznej gdyż może poprzedzać rozwinięcie się różnych zespołów  otępiennych.

Dlaczego choroba Alzheimera niszczy
neurony i pamięć?

Choroba Alzheimera jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, której przyczyną jest odkładanie się w mózgu białek o patologicznej strukturze: beta-amyloidu oraz białka tau. Depozyty tych patologicznych białek uszkadzają i prowadzą do śmierci komórek nerwowych.

Zmniejszenie liczby neuronów skutkuje obniżeniem ilości produkowanych przez nie substancji neuroprzekaźnikowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Istotą obrazu choroby są postępujące zaburzenia pamięci oraz zaburzenia zachowania, których różnorodność i zaawansowanie uzależniona jest od stadium choroby.

Otępienie Alzheimera to wyzwanie dla rodzin i opiekunów osób chorych, gdyż choroba z czasem całkowicie uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie chorego w życiu codziennym i społecznym.

Choroba Alzheimera –
jak rozpoznać pierwsze objawy u osoby bliskiej?

Pani Elżbieta w wieku 65 lat, została skierowana do Poradni Neurologicznej przez lekarza rodzinnego.

Z danych na skierowaniu odczytałam, że powodem tej wizyty są „zaburzenia pamięci”.

Chora pracowała całe życie jako księgowa i kilka miesięcy temu przeszła na emeryturę. Jedyne leki, jakie przyjmowała to leki obniżające ciśnienie tętnicze krwi.

Pani Elżbieta do końca swojej kariery zawodowej wykonywała swoje obowiązki służbowe, jednak w ciągu ostatnich 2 lat coraz częściej prosiła swoje koleżanki o pomoc w obsłudze komputera, coraz częściej musiała wykonywać korekty przygotowanych wcześniej przez siebie rozliczeń.

Obecna na wizycie córka, zwróciła uwagę, że jej matka staje się coraz bardziej zapominalska:

• zadaje wielokrotnie  te same pytania
• zapomina o ważnych wydarzeniach rodzinnych, ostatnio zapomniała o urodzinach wnuczka
• ma trudności z podejmowaniem decyzji, coraz częściej gubi słowa
• problemy z liczeniem utrudniają jej robienie samodzielnych zakupów
• kilka razy „ zgubiła się” w terenie
• ograniczyła kontakty z koleżankami i zubożały jej dotychczasowe zainteresowania ( zupełnie zaprzestała czytania książek, oglądania telewizji), podczas gdy dotychczas była bardzo zaangażowana w obecną sytuację w kraju i na świecie

Przeprowadzone badanie neurologiczne nie zdradzało istotnych odchyleń od normy. W wykonanym badaniu rezonansu magnetycznego widać było niewielkie poszerzenie układu komorowego , o podłożu atroficznym oraz poszerzone przestrzenie nad płatami czołowymi.

Kluczowym był wynik badania neuropsychologicznego, które wykazało wyraźne odchylenia w pamięci epizodycznej oraz zaburzenia funkcji wzrokowo – przestrzennych.

Całość obrazu przemawiało za rozpoznaniem choroby Alzheimera, co zobligowało mnie do włączenia chorej leku inhibitora acetylocholinesterazy oraz konieczność kontroli neurologicznej za 6 miesięcy.

Czy otępienie można wyleczyć?

Ważną grupę stanowią otępienia odwracalne, w których wczesne wykrycie przyczyny i wdrożenie odpowiedniego leczenia, może zahamować postęp choroby lub nawet doprowadzić do ustąpienia objawów.

Przyczyny odwracalne zaburzeń pamięci:

• choroby metaboliczne: choroby tarczycy, niewydolność wątroby, niewydolność nerek
• niedobory witamin B1,B12
• infekcje układu nerwowego ( kiła, gruźlica, HIV)
• guzy, ropnie, krwiaki podtwardówkowy
• wodogłowie (np. zespół Hakima)
• leki ( psychotropowe, przeciwdrgawkowe
• toksyny ( metale ciężkie, pestycydy, rozpuszczalniki)

Zespół Hakima – kiedy otępienie
spowodowane jest wodogłowiem?

Pan Jerzy, lat 70, przyprowadzony na wizytę przez syna. Pacjent pozostawał dotychczas zdrowy i samodzielny. Mieszka z żoną i synem. Udzielał się nawet w pracy w gospodarstwie domowym, prowadził samodzielnie samochód. Jednak narastające od kilku miesięcy objawy zaniepokoiły rodzinę:

• „ojciec szura nogami, stawia drobne kroczki s,  zdarzały mu się nawet upadki… i te problemy z pamięcią”- relacjonuje syn pacjenta
• „ojciec oczekuje na wizytę do urologa, bo ostatnio bardzo często mocz oddaje”

Badając pacjenta, zwróciłam uwagę, na „parkinsonizm dolnej części ciała”, czyli zaburzenia chodu o charakterze szurającym, drobnymi kroczkami, z szeroko rozstawionymi nogami jakby pacjent chodził po klejącym się podłożu.

Pacjent prezentował spowolnienie psychoruchowe, apatię, wolne tempo procesów  myślowych. Informacja o zaburzeniach funkcji zwieraczy – częste oddawanie moczu lub nietrzymanie moczu) wskazywały na pewien trop diagnostyczny.

Wodogłowie normotensyjne –
kiedy przyczynę otępienia leczy neurochirurg?

Do rozwikłania zagadki brakowało wyniku badania rezonansu magnetycznego. Poszerzenie układu komorowego, sugerujące wodogłowie normotensyjne i zespół Hakima – zaburzenia chodu, zaburzenia pamięci, zaburzenia zwieraczy.

By ostatecznie potwierdzić rozpoznanie, kolejnym etapem diagnostycznym było skierowanie pacjenta do neurochirurga, celem wykonania testów infuzyjnych płynu mózgowo-rdzeniowego i ocena czy założenie zastawki komorowo-otrzewnowej byłaby skuteczna w przypadku pana Jerzego.

W leczeniu wodogłowia normotensyjnego stosowane jest leczenie zabiegow, czyli implantacja zastawki komorowo-otrzewnowej, której zadaniem jest odprowadzanie nadmiaru płynu mózgowo-rdzeniowego ze struktur czaszki do wnętrza jamy brzusznej, uzyskując poprawę funkcji, głownie motorycznych, ale i neuropsychologicznych.

Co robić gdy pamięć nasza
lub naszych bliskich zaczyna nas zawodzić?

Jakiekolwiek subiektywne odczucia trudności koncentracji lub sygnały ze strony osób bliskich dotyczące niedyspozycji Twojej pamięci, niech będą impulsem by przeanalizować:

• swój tryb życia (odpoczynek, zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna)
• przyjmowane leki
• używki
• tempo postępującej utraty pamięci (szybkie tempo, może wskazywać na proces chorobowy i wymaga pomocy lekarskiej)
• wiek pacjenta ( im wcześniejszy początek zaburzeń pamięci, tym wcześniej wymagana konsultacja lekarska)
• obecność dodatkowych objawów ( bóle głowy, zaburzenia chodzenia, drgawki, zrywania kończyn, niedowłady, zawroty głowy ) również wymagają diagnostyki.

Należy dążyć do ustalenia przyczyny i stopnia zaawansowania zaburzeń pamięci na wczesnym etapie, by jak najszybciej spowolnić proces otępienny.

***

Poczytaj też o napięciowym bólu głowy >>

Otagowane jako: choroba alzheimera, ćwicz mózg, depresja, mózg, neurologia, otępienie, pamięć, trening pamieci, zaburzenia pamięci, zdrowy mózg